• پر واضح است که اسهال و دهیدراتاسیون مهمترین علایم بارز سندرم مورد اشاره می باشد.
• قضاوت در خصوص برنامه و پروتکل درمانی و اقدامات پیشگیرانه آتی، علاوه بر تعداد دامهای مبتلا، سن و عامل مسبب بیماری، به شدت دهیدراتاسیون دامهای درگیر بستگی مستقیم دارد.
• درجه دهیدراتاسیون در گوساله های مبتلا به سندرم اسهال چیست؟
• راهکار مدیریتی برای هر گروه چه می باشد؟
• آیا بایستی شیر و یا جایگزین شیر را برای گوساله بیمار قطع نمود؟
• حجم الکترولیتهای مورد نیاز دام بیمار چقدر است؟
• تعیین درجه کم آبی (دهیدراتاسیون ) گوساله ها مهمترین چالش اقدامات درمانی است.
• اگر اسهال گوساله ها در 24 ساعت اول تحت بررسی و مطالعه دقیق قرار گرفته و مورد درمان لازم قرار یرد، (درمان حمایتی – اختصاصی) درصد بسیاری از گوساله های مبتلا نجات خواهند یافت.

به منظور تعیین درجه و شدت دهیدراتاسیون در گوساله های مبتلا، میزان گودی چشم و مدت زمان برگشت پذیری پوست گردن به حالت اول در کنار رفتار دام بیمار، مهمترین شاخص است که در جدول زیر آمده است.

همانطور که اشاره شده سندرم اسهال معضل چند عاملی است که حتی در دامداریهای با امنیت زیستی بالا، برنامه واکسیناسیون مدون و برنامه تغذیه ای مناسب، هم رخ می دهد.
شناسائی دامهای مبتلا و اجرای اقدامات زیر در اسرع وقت برای مدیریت بیماری ضروری است:

1. جداسازی دامهای بیماری : عوامل ایجاد کننده اسهال غالباً ویروس، باکتری و یا انگل بوده که براحتی بین دامها منتشر می شود. تراکم دام و نامساعد بودن محل نگهداری این فرایند را تشدید می کند. بر حسب سن دام، ابتلا و تلفات متغیر و تشدید می شود. دام بیمار منشاء انتشار سریع عامل بیماری است. به دو نمودار توجه شود:

نظر به اینکه گوساله خصوصاٌ گوساله بیمار نیازمند انرژی است، در بررسیهای انجام گرفته برنامه A بهتر و سریع تر جواب داده است.

4. گرم نگهداشتن گوساله های بیمار- تامین محل مناسب گرم و راحت، انرژی اخذ شده از شیر را صرف بهبودی بافت روده ای درگیر با عارضه می کند.
5. برداشت و ارسال نمونه مرضی مناسب
6. ضدعفونی جایگاه دامهای بیمار
7. درمان حمایتی و در صورت لزوم آنتی بیوتیک تراپی

 تعیین میزان الکترولیت مورد نیاز دام بیمار

درمان مناسب گوساله های مبتلا به اسهال با الکترولیت بر اساس درجه دهیدراتاسیون ضروری است. درصورت استفاده از حجم کم الکترولیت برای گوساله مبتلا به درصد بالای دهیدراتاسیون، پاسخ درمانی مناسب اخذ نخواهد شد.

فرمول ساده برای محاسبه میزان الکترولیت مورد نیاز به شرح زیر می باشد:

وزن گوساله * درصد دهیدراتاسیون = میزان الکترولیت مورد نیاز بر حسب لیتر

برای یک گوساله 50 کیلوگرمی با درصد دهیدراتاسیون 8 درصد میزان الکترولیت مورد نیاز 4 لیتر بوده که بایستی به حجم مصرف روتین شیر و یا جایگزین شیر (در صورت محاسبه مصرف شیر به میزان  10 درصد وزن  بدن 5 لیتر خواهد بود) اضافه شود لذا کل مایعات مورد نیاز 9 لیتر خواهد بود که طی دفعات مختلف خورانده می شود.

 نکته : در صورت تهیه الکترولیت توسط خودتان به هیچ وجه از شکر آشپزخانه استفاده نشود. شکر خوراکی دارای ساکاروز بوده که گاو و گوساله توانایی تجزیه آن را ندارند.اضافه کردن شکر اسهال را تشدید کرده و وضعیت دام را وخیم تر می کند.

درمان و درمان حمایتی

طی سالیان اخیر با توجه به افزایش قیمت دام و فرآورده های دامی، برنامه ریزی هایی جهت به حداقل رسانیدن تلفات و ضایعات وارده به دام صورت گرفته است. استفاده از واکسن های دامی بعنوان یکی از مهمترین ابزارها و راه کارهای پیشگیری از بیماری در سطح جهان می باشد. همانگونه که عنوان شد به دلیل آنکه ایمنی اکتسابی در گوساله در بدو تولد از طریق خوردن آغوز و آنتی بادی های موجود در بدن مادر تامین می گردد و از آنجايي که ايمنوگلوبولين ها در مقادير بسيار اندک از طريق جفت از مادر به گوساله ها منتقل مي شوند، انتقال ايمنوگلبولين ها از طريق آغوز به گوساله از اهميت بسيار زيادي برخوردار است. وجود آلودگی و بیماری در مادران، سبب انتقال عوامل بیماری از از جمله عامل بیماری سل به نوزادن شده از این رو برخی از محققين استفاده از آغوز حرارت ديده را توصيه مي نمايند. کاهش باکتري هاي بيماري زاي موجود در آغوز تحت تاثير حرارت ممکن است سبب افزايش جذب ايمنوگلبولين ها شود. با این حال درصورتیکه مادران به دلیل نقص در سیستم ایمنی خود به میزان کافی آنتی در بدن و در نهایت شیر اولیه تولیدی نداشته و یا در معرض آنتی ژنها از طریق واکسن و عامل محیطی قرار نگرفته باشند، در این حالت میزان آنتی بادی های موجود در سرم خون و شیر کم بوده و به نوزادن متولد شده از طریق کلستروم منتقل نخواهد شد.
در صورت قرار گرفتن گوساله های حساس در محیط های آلوده و مواجه آنها با پاتوژنهای بیماری زا، سریعاً درگیر بیماری شده و عمدتاً در آنها اسهال رخ می دهد. بر اساس مطالعات و بررسی های انجام گوفته، درصد بالایی از این اسهال ها به دلیل مواجه شدن گوساله ها با باکتری Enterotoxigenic Escherichia coli  می باشد.

در گوساله های مبتلا به سندرم اسهال اقدامات اولیه در24 ساعت اول  بسیار حیاتی و مهم است. اگرچه به دلیل اسهال بیشترین تلفات از روز ششم تولد آغاز می شود، لیکن در صورت برخود مناسب با دامهای بیمار در ابتدای بروز عارضه، تلفات را به حداقل خواهد رسانید.

استفاده از سرم های هایپرایمیون در کنار استفاده از آغوز به میزان کافی در 12 ساعت اولیه تولد(خوراندیدن آغوز به میزان حداقل 10 درصد وزن بدن گوساله) سبب افزایش مقاومت و سطح ایمنی اکتسابی گوساله ها خواهد شد. در این پروتکل بدون درنظر گرفتن وزن گوساله، اقدام به تزریق زیر جلدی سرم هایپر ایمن سپتیکول ^[1] در کنار تجویز مقدار مناسب آغوز می گردد. در این فرایند سطح آنتی بادی سرم گوساله به دلیل خوردن آغوز و همچنین تجویز انتی سرم برای مدت دو هفته تا  20 روز بالا بوده و از بروز سپتی سمی و اسهال جلوگیری خواهد نمود.

مهمترین کاربرد سرم های هایپر ایمیون همچون سپتیکول استفاده از آنها در دامهای بیمار و مبتلا به سندرم اسهال می باشد. گوساله هایی که به دلایل مختلف درگیر با سندرم اسهال شده و کلیه اقدامات مدیریتی و پیشگیرانه از قبیل واکسیناسیون، خورانیدن آغوز، جداسازی پس از تولد، و ... موثر واقع نشده است، اولین راهکار پیشنهادی استفاده از سپتیکول (سرم هایپر ایمن بر علیه کلی باسیلوز) در دوز درمانی است . البته درمان الکترولیتی فراهموش نخواهد شد. لازم به ذکر است که استفاده از آنتی بیوتیکهای متناسب با عامل بیماریزا (برداشت و ارسال نمونه مناسب به آزمایشگاه های معتبر) به صورت سیستماتیک همراه با داروهای تقویتی مفید خواهد بود

پس سپتیکول همراه با آغوز جنبه پیشگیرانه داشته و برای گوساله های مبتلا به اسهال ناشی از کلی باسیلوز Enterotoxigenic Escherichia coli  مصرف آن مطابق با دز پیشنهادی جنبه درمانی دارد.

[1] SEPTICOL is hyper immune serum prepared against Escherichia Coli serotypes containing K99, F41 and F(Y) (Calf septicemia factor).